Aylar önce Biden’a ABD çıkışından sonra Taliban’ın Afganistan’ı işgali olabilir mi sorusuna hayır cevabını vermişti. Sonrasında 90 günde diye bir tarih atıldı. Sonra 30 güne indi ama Taliban Afganistan’ı 12 günde ele geçirdi.
Taliban, 350 bin civarında asker ve polise sahip olan ve hem askeri hem de lojistik olarak daha iyi bir durumda bulunan ve milyarlarca dolar harcanarak oluşturulan Afganistan ordu güçlerine karşı kısa sürede üstünlük sağladı. İki hafta sürmeden ülkenin tamamını ele geçirdi.
Peki ama nasıl ?
350 bin kişilik modern silahlara sahip Afgan ordusuyla 75 bin kişilik Taliban’a nasıl olmuştu da 12 günde yenilmişti. Bunda üç önemli sebep var . Taliban’ın stratejisi , Ordu’nun ABD’nin çıkışı sonrası kendine güvensizliği ve Afganların kültürel bakış açısı.
Taliban, 20 yıl öncesine göre strateji değişikliğine gitti ve güney yerine kuzey kentlerine yöneldi. Önce sınır kapılarında hakimiyet sağlandı. Kendisine direniş gösterebilecek Mareşal Abdürreşit Dostum’un kalesi konumundaki Şibirgan kentini ele geçirdi.
Tacikistan sınırında bulunan kuzeydeki Kunduz kentini haftalar süren saldırıların ardından 8 Ağustos’ta ele geçirmesiyle Afgan güvenlik güçleri, Taliban karşısında ilk darbeyi aldı. Şibirgan ve Kunduz yenilgileri bir bakıma Taliban’ın bundan sonraki başkentleri neredeyse hiç savaşmadan vilayet sorumlularını ikna ederek ele geçirmiş oldu.
ABD’nin 88 milyar $ harcayarak kurduğu , 20 yıldır eğittiği ordu 12 günde paramparça oldu sorusunun da cevabı aslında burada . Bölgedeki sosyoloji bilmeden kurulan düzenli ordu 2 haftada dağıldı. Oysa ki Afgan halkı milis bir halktır. Savaş ağaları vardır ama savaşma kültürleri bir düzenli ordu şekline dönüştüğünden uğurlarına savaştıkları otoriteleri dağıtmış olursunuz. Bu da ordu bireylerini itaatsizleştirir.
Örnek vermek gerekirse kaçan Afganistan başkanı Eşref Gani son çırpınışla yıllarca görmezden geldiği İsmail Han’dan yardım isteyince Herat’ta işe koyulan İsmail Han kendine bağlı milislerle Taliban’ı geri püskürttü ve kentte güvenlik sağlandı. Ta ki Eşref Gani’nin atadığı devlet görevlileri İsmail Han’ı satıp pusuya düşürene kadar.
Başka bir örnek ; Özbek Mareşal Abdürreşit Dostum ve Tacik komutan Ata Muhammed Nur savaş ağası olarak nitelendirilen iki askeri lider, Taliban’ı daha önce defalarca yenilgiye uğratmışlardı. Analistlere göre, Taliban’ı Mezar-ı Şerif’te yine dize getirecek olan bu iki komutandı. Fakat bir gün sonra iki liderin Özbekistan’a kaçtıkları haberi geldi.
Ata Muhammed Nur, Twitter hesabından yaptığı açıklamada “Güçlü direnişimize rağmen, ne yazık ki tüm hükümet ve ordu teçhizatı büyük bir organize ve korkak komplo ile Taliban’a teslim edildi. Mareşal Dostum’u ve beni tuzağa düşürmek için komplo düzenlemişlerdi ama başarılı olamadılar.” dedi.
Yani Taliban güçlü bir savaş stratejisi kadar , güçlü bir propagandayla halkı ve ordu mensuplarını korkutarak parçalanmaya , bir diğer taraftan da aşiretlerin arabuluculuğa ikna ve af yoluyla valilerden şehirleri teslim alarak Afganistan’ın tamamını ele geçirmiş oldu.
