İsrail üretimi casus yazılımı olan Pegasus’un dünya genelinde satıldığı hükümetler tarafından ülke genelindeki gazetecileri, muhalifleri, avukatları ve daha birçok meslek gruplarını kontrolsüz bir şekilde gözetlediği ve dinlediği gerçeği büyük bir skandala dönüştü. İsrail’de ortaya çıkan Pegasus krizinden sonra benzer bir durum da geçtiğimiz günlerde İspanya’da meydana geldi. İsrail’de Pegasus yazılımının eski İsrail Başbakanı Netanyahu’nun oğlunu, ülkedeki muhalifleri, iş dünyasındaki önemli isimleri mahkeme izni olmadan dinlediği iddiaları ortaya çıkmıştı. İspanya’da ise ayrılıkçı Katalan siyasetçilerin Pegasus casus yazılımı ile dinlendiğinin gün yüzüne çıkması ile birlikte Centro Nacional de Inteligencia (CNI) yani İspanya Resmi İstihbarat Merkezi başkanı Paz Esteban görevden alındı.
- Pegasus casus yazılımı nedir?
Pegasus casus yazılımı NSO Group tarafından geliştirildi. Bu casus yazılımı ile birlikte istihbarat servislerinin hedefinde olan kişilerin tıklaması ile ya da tıklama olmaksızın cep telefonlarının mesaj, konum, mikrofon gibi özellikleri ele geçirilebiliyor ve takip edilmeleri kolaylaşıyor. Ayrıca kişinin kişisel hayatı ile ilgili bilgiler çok kolay bir şekilde fazla çaba sarf etmeden elde edilebiliyor. NSO Group’un açıklamasına göre ise bu yazılım şahıslara ya da şirketlere değil, sadece hükümet ve istihbarat servislerine satış yapıyor. Şirketin tüm satışları İsrail Savunma Bakanlığı onayından geçmek zorunda olduğu söyleniyor. Bir iddiaya göre casus yazılım ABD, Çin, Rusya ve İran içerisine girdiği anda eğer İsrail yönetimi talep ediyorsa yazılım kendi kendini imha edebiliyor. 2016 yılında yazılım ile ilgili Fransa, İspanya, Suudi Arabistan ve Hindistan’dan gözetleme ve takip iddiaları ortaya atıldı. Bu iddialara göre bu ülkelerdeki birçok gazeteci, siyasetçinin dinlenildiği ileri sürüldü ancak şirket tüm bu iddiaları yalanladı.
- Yazılım neler yapabiliyor?
Çok da uzak olmayan geçmişe baktığımızda istihbarat servisleri hedef kişiler hakkında bilgi toplayabilmek için çok ciddi çaba sarf ediyorlardı ancak günümüzün gelişen teknolojisi ile birlikte artık istihbarat servislerinin işinin bir hayli kolaylaştığını söylemek mümkün. Şimdilerde yüksek teknolojilerin istihbarat servisleri tarafından kullanılması nedeniyle casusluk ve gözetleme kabiliyetleri ileri düzeyde gelişmiş durumda. İsrail ise yüksek teknolojili gözetleme konusunda daima öncü ülkelerden birisi. Pegasus casus yazılımı SMS, Whatsapp, iMessage ya da bilinmeyen bir güvenlik açığı vasıtasıyla kullanılan cep telefonuna gönderiliyor. Gönderildikten sonra ise eriştiği kısımlar şunlar:
- SMS
- E-posta
- Fotoğraflar ve videolar
- Telefon rehberi
- Görüşme kayıtları
- Takvim
- Mikrofon
- Kamera
- GPS verileri
Yazılımın sadece hükümet ve istihbarat servislerine satıldığı bilgisine inanmak ise gittikçe zorlaşıyor. Çünkü iş gözetlemeye geldiğinde tek aktör sadece devlet olmuyor. Buna ek olarak şirketlerde insanları izleyebiliyor. Belki casus yazılımı yerleştirmek için yapılmıyor ama sosyal medyadaki faaliyetleri, neleri beğendiğimizi hatta hangi ideolojiyi benimsediğimiz bilgisine bile sahip olabiliyor. Şirketler sahip oldukları bu bilgileri istihbarat servislerine satabilir mi sorusu ise kafaları karıştırıyor. Yüksek ihtimalle istihbarat servisleri tarafından hedef kişinin bilgileri şirketten istenecekse bu “şirket” adı altında yapılmıyor. Ancak şirketin çalışanları tarafından bilgilerin satılması mümkün görünüyor.
- İspanya’da son durum ne?
CNI içerisinde 39 yıldır görev yapan ve 2020’de başkanlığa getirilen Esteban İspanya tarihindeki ilk kadın istihbarat başkanıydı ancak İspanya hükümeti, Katalan ve Bask siyasi partilerinin baskıları sonucunda Esteban’ı görevden aldı.
Esteban, 5 Mayıs’ta meclis komisyonunda yaptığı konuşmada ayrılıkçı Katalan siyasetçilerinin telefonlarının Yüksek Mahkeme talimatı ile CNI tarafından takibe alındığını ve sürecin yasal olduğunu açıkladı. Esteban’ın görevden alınmasının ardından Savunma Bakanı Margarita Robles, Esteban’ın görevden alınmasının İspanyol istihbaratına ve imajına zarar vermemesi gerektiğini söyledi. Ayrıca Robles yeni istihbarat başkanının Esperanza Casteleiro Llamazares olduğunu açıkladı.
Ancak Esteban’ın görevden alınması ülkedeki tansiyonu düşürmeye yetmiyor. İspanya ana muhalefet partileri ile Bask ve Katalan siyasi partileri Savunma Bakanı Robles’in de istifa etmesi gerektiğini savunuyor.
ABD’nin New Yorker dergisi, Toronto Üniversitesi’ne bağlı siber güvenlik uzmanlarından oluşan Citizen Lab araştırma grubunun verilerine dayanarak 18 Nisan’da bir haber yayımlandı. Bu haberde, 60’tan fazla Katalan siyasetçinin CNI tarafından Pegasus casus yazılımı ile takibe alındığı ileri sürüldü.
Pegasus casus yazılımı sadece Katalan siyasetçileri değil aynı zamanda İspanya’da bazı hükümet üyelerinin de “yasadışı” bir şekilde dinlenilmesinden sorumlu. Ulusal Kriptoloji Merkezi hükümet sözcüsü İsabel Rodriguez, Başbakan Pedro Sanchez ve Savunma Bakanı Margarita Robles’in de Pegasus ile dinlendiği tespit edildi. İspanyol basını, üyelerin dinlenilmesinin arkasında Fas olduğunu iddia etti ancak çalışan hükümet yetkilileri bunu yalanladı.
İspanya’daki casusluk ifşaları, ülkenin en bölücü sorunu olan Katalonya’nın statüsü konusunda kalıcı bir siyasi çözüme yönelik ilerlemeyi ciddi derecede engelleniyor. CNI eski başkanı Esteban bu dinleme ve gözetlemelerin mahkeme yetkisi ile yürütüldüğünü iddia ederken, Madrid hükümeti ise bu gözetim hakkında bilgilerinin olmadığını açıkladı. Ayrıca bu casusluğun neden tespit edilemediği, engellenemediği ve casusluk emrinin kimin tarafından verildiği de büyük bir tartışma konusu. Casus olayı iktidar koalisyonu içerisindeki gerilimi arttırıyor. Ülke içerisindeki siyasiler arasında İspanya istihbaratına olan güvenin azaldığını söylemek ise mümkün. Çünkü bu olay aslında Avrupa’nın en güçlü liderlerinin telefonlarının bile dijital casusluğa karşı güvende olmadığının kanıtı.
İspanya Madrid Özerk Üniversitesi Anayasa Hukuku Profesörü Juan Jose Solozabal olayı şöyle yorumluyor:
“Her şeyden önce bu noktada, Ulusal Enformasyon Servisi’nin anayasal meşruiyetinden şüphe etmek mümkün değildir. Ulusal güvenlik ve bütünlüğü garanti altına alma ihtiyacı tartışılamaz. CNI’nin eylemlerini gerçekleştirebilmek için Yüksek Mahkemenin ilgili sulh hakiminden alınan zorunlu yargı yetkisine sahip olması gerekir. Bu gözetlemenin ise vatandaş haklarına en az ihlal gerçekleştirecek biçimde yürütülmesi gerekir.”
Son üç yılda casus yazılımlar tarafından hedef alınan siyasetçilerin ve üst düzey yöneticilerin sayısı giderek artıyor. Casus yazılım Pegasus İspanya, Fransa, İngiltere gibi ülkelerde üst düzey yöneticileri bile dinlemekten çekinmiyor. Bu durum ise her demokratik ülkenin kendi milli yazılımlarını geliştirme zorunluluğunu ile beraberinde getirecek gibi görünüyor.
