25 Mayıs 2023 tarihinde Ukrayna’da savaşan Rus paralı askeri birliği Wagner askerleri bir video yayınladı. Videoda Rus askeri görevli, biri ABD diğeri Türk bayrağına sarılı iki tabutun önünde poz veriyor. 26 Mayıs günü Ukrayna Uluslararası Lejyonu’nun resmi Facebook hesabında yapılan açıklamada Uluslararası Lejyon’da savaşan bir Türk vatandaşının şehit olduğu fakat şehit olan askere ait ne bir kimlik ne bir fotoğraf ne de bir künyeye rastlanmadığı belirtildi. Rus Wagner grubu ise şehit olan Türk vatandaşının naaşının Rus bombardımanında yıkılan bir binanın zemininde Türk bir kadınla bulunduğunu, kadının cesedine ulaşılamadığını ve askerin cenazesinin Türkiye’ye gönderildiğini belirtti. Şimdi akıllardaki soru şu: Kim bu Uluslararası Lejyon?
Ukrayna Bölgesel Savunma Güçleri
Tam adıyla Ukrayna Uluslararası Savunma Lejyonu, 27 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelensky’nin çağrısı üzerine kurulmuştur. 50’den fazla ülkeden gelen gönüllü savaşçılar tarafından oluşturulmuş birliğin geçmişi 2014’teki Rusya’nın Donbass bölgesindeki işgaline kadar uzanıyor. 2014 yılında Rusya’nın, Ukrayna’nın Kırım, Donetsk ve Luhansk bölgelerindeki işgalleri sonrası Ukrayna ordusuna destek amacıyla yabancı gönüllü askerlerin Ukrayna adına bölgeye gönderilmesinin önü açılmıştı. 2022 yılında başlayan savaş sonrası, “Ukrayna’nın Toprak Savunması için Uluslararası Lejyon” adlı yabancılardan oluşan ayrı bir alt bölüm oluşturulmasıyla birlikte Dünya kamuoyuna yapılan açıklamada Uluslararası Lejyonda savaşmak isteyen gönüllülere ve Ukrayna’ya destek vermek isteyen herkesin asker olarak ya da maddi destek sağlayacak finansör olarak Lejyona katılımına çağrı yapılmıştı.
Paralı Değil Gönüllü Askerler
Lejyonun en dikkat çeken özelliği maaşlı yani paralı askerlerden değil de gönüllü savaşçılardan oluşması. Savaşa katılmak isteyen gönüllü lejyonerlerin motivasyonları paradan ziyade, ideolojik anlamda bir üstün gelme inancına sahip olmalarıyla açıklanıyor. Çatışmaları demokrasi ile diktatörlük güçlerinin savaşı olarak gördükleri için gönüllü olduklarını ifade eden askerler, “Birlikte Hitler’i yendik, Putin’i de yeneceğiz.” tarzında söylemlerde bulunuyorlar. Haklarında çok az şey biliniyor. Kamuoyu ile paylaşılan bilgilerin bile doğruluğu hakkında tereddütler var. Ukrayna Savunma Bakanlığı’nın yaptığı açıklamaya göre lejyonda 22 bin asker bulunurken New York Times’ın raporuna göre sadece 1500 asker görev yapıyor. 18-60 yaş arası, sabıka kaydı bulunmayan ve Ukrayna’ya legal yollardan girme hakkı bulunan sağlıklı her birey katılabiliyor. Bunun için gönüllülerden ilk önce bulundukları ülkenin Ukrayna resmi temsilciliğinden bilgi almaları ve karayolları ile geçiş yapabilecekleri Moldova, Polonya gibi ülkelere gelmeleri isteniyor. Lejyonda görev yapmak isteyen askerlere daha önce askeri bir tecrübeye ve yeterince dil bilgisine sahip olup olmadıkları soruluyor. Lviv kenti yakınlarındaki Ukrayna ordusuna ait bir üste eğitim verilen Lejyon mensupları Donbass bölgesinde konuşlandırılıyor.
Kimler Katılıyor?
Haklarında çok az şey bilinse de Ukrayna Savunma Bakanlığı savaşın ilk zamanlarında başvurular için kurduğu internet sitesinden katılımcılara gerekli bilgileri açıkladı. Siteye göre Uluslararası Lejyon 68 ülkenin vatandaşlarının katılımına açık durumda. Katılanlar arasında daha önce Orta Doğu’da savaş tecrübesi bulunan eski askerler var. Bu askerlerin savaş maharetlerini göstermek suretiyle pozitif yönde bir etki yaratacağı hakkında da görüş bildirenler bulunuyor. Rus vatandaşlarının katılımının her türlü yasak olduğu belirtilirken Türk vatandaşlarına yönelik bir bilgi bulunmuyor. Türkiye’den katılmak isteyen gönüllülere Ukrayna Temsilciliklerinden ret cevabı verilirken, savaşın ilk zamanlarında Ukrayna Dışişleri Bakanı Kuleba ile görüşen Çavuşoğlu’nun Türk vatandaşlarının Uluslararası Lejyona katılımının engellenmesine yönelik diplomasi yönettiği iddia ediliyor. Günümüzde Türk vatandaşlarının kimlik kartları ile Ukrayna’ya vizesiz girebilmelerinin Türk hükümetinin bu konudaki en büyük dezavantajı olduğu belirtiliyor.
Uluslararası Lejyonun Riskleri
Lejyonda görev yapan askerlerin milliyetleri ve geçmişleri ile ilgili bilgiler sır gibi saklı tutuluyor. Çoğu otoriteye göre Uluslararası Lejyona gelen gönüllüler NATO veya BM askeri olarak Afganistan ve Irak’ta savaşmış, sıcak çatışma ve harp deneyimi olan askerler. Irak ve Suriye’de paralı olarak savaşmaya gelen askerlere göre Uluslararası Lejyona katılan askerler birliğe gönüllü geldikleri için farklı düşüncelere ve politik görüşlere sahipler. Gelen askerlerden alınabilen bilgilerde “demokrasinin korunması” ve “insanlar bana burada ihtiyaç duyuyor” gibi söylemlerin ağırlığı dikkat çekiyor. Şu ana kadar şehit düşen Uluslararası Lejyon mensubu askerlerin çoğunluğunu Gürcistan ve Azerbaycan vatandaşları oluşturuyor.
Uluslararası Lejyon’un savaşın Ukrayna kanadında her ne kadar olumlu ve destekleyici rolü olsa da taşıdığı risklere de değinmek gerekiyor. Öncelikle savaşan askerlerin kendi ülke kimliklerini taşıması büyük bir risk. Olası bir durumda kendi ülke kimlikleriyle Rus ordusunda esir düşmeleri ikili ilişkilerde gerginliklere ve karşılıklı çıkar temalı yaptırımlara yol açabilir. Kremlin, açıklamasında Uluslararası Lejyon üyelerinin Rusya’ya esir düşmesi halinde Ukrayna askerleri ile aynı statüde değerlendirmeyeceklerini ve savaş esiri statüsü verilmeyeceğini belirtti. Bununla birlikte Ukrayna, müttefiklerinin Rusya ile kriz yaşaması halinde farklı diplomasi yolları bulabileceğini fark etti. Ayrıca askerler arasında daha önce Orta Doğu ve Balkanlardaki yerel iç savaşlarda yer almış, oradaki yerel milis güçlerine mensup lejyonerler de bulunuyor. Bu yüzden lejyonerlerin Ukrayna Ordusu ile koordinesinde sorun yaşayacağı, savaşı Ukrayna’nın kazanması üzerinde negatif yönde bir etki oluşturacağı inancı da var. Rusya’nın “Batılı sponsorlar, uluslararası hukukun tüm normlarını ihlal ederek paralar askerler alıyor.” tarzında söylemlerle süreci zedelemeye çalıştığı görülüyor.
Ukrayna, Uluslararası Lejyon’dan gelen resmi kaynaklara göre 36 ülkeden gelen katılımcıdan 252 kişinin şehit düştüğünü açıkladı. Şehit askerlerin ailelerinin kendi ülkelerinde açacağı davalar Ukrayna’nın başını ağrıtacak. Fakat kendi iradesi ile askeri bir göreve katılmış bireyleri bağlayan hukuki kuralların nasıl işleyeceğini görmemiz için bir miktar daha beklememiz lazım. Zira Rusya-Ukrayna Savaşı’nın yakın zamanda bitmesi muhtemel olmadığı gibi bu konuların da konuşulması ve karara bağlanması yakın gelecekte olası görülmüyor.
* Serdar Efe Önder tarafından yazılmıştır.
