Erdoğan’ın Putin ile ilişkisine itiraz eden Kongre üyeleri, Ankara’nın potansiyel F-16 jet uçağı modernizasyonuna direniyor.
Biden yönetimi, Ankara’daki yetkililerin ülkeler arasındaki kopmuş güvenlik bağlantılarını onaracağını söylediği bir F-16 jet avcı uçağı filosu satın alma yönündeki Türk teklifini tartıyor, ancak satış, Türkiye’nin Rusya ile artan bağlarını eleştiren Kongre üyelerinin muhalefetiyle karşı karşıya.
Üst düzey Türk yetkililer, anlaşmanın, Türkiye’nin Rus silahları satın alması, Suriye’deki savaşta çatışan çıkarlar ve ABD’nin Ankara’nın insan hakları siciline yönelik eleştirileri nedeniyle yıllardır acı çeken ABD ile ilişkileri için bir can simidi olabileceğini söylüyorlar. Ve her iki ülkede de analistler, satışı engellemenin Ankara’yı Rusya’ya yaklaştırabileceğini söylüyor.
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün bir üyesi olan Türkiye’ye F-16 satış olasılığı, Rusya’nın ittifakın Moskova’nın on binlerce asker konuşlandırdığı ve işgal korkusu uyandırdığı Ukrayna sınırındaki kararlılığını test etmesiyle ortaya çıkıyor.
Anlaşmanın kökeni 1999 yılında Türkiye’nin F-35 gelişmiş jet avcı uçağını inşa eden Amerikan liderliğindeki uluslararası konsorsiyuma katılmasıyla ortaya çıktı. 2017 yılında Ankara, F-35’leri hackleyebileceğinden korkan ABD’nin itirazları üzerine Rus S-400 hava savunma sistemini satın almaya karar verdi. Buna karşılık, iki yıl sonra ABD, Türkiye’yi F-35 programından çıkardı.
F-35’in ulaşamayacağı bir yerde, yeni F-16’lar Türkiye’nin filosundaki yaşlanan F-16’ların ve F-4 jetlerinin yerini alacaktı. Ancak ABD’li yetkililer ve kongre yardımcıları, önerilen satışın S-400 alımına, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yakın ilişkisine ve Doğu Akdeniz’deki Türk politikalarına olumsuz bakan milletvekillerinin direnişiyle karşı karşıya olduğunu söyledi.
Biden yönetimi, F-16 anlaşmasını destekleyip desteklemeyeceğinin sinyalini vermedi. Ancak , ABD silah ihracatı kontrol yasaları, yönetimin önerilen yabancı askeri satışları Kongre’ye bildirmesini gerektiriyor ve milletvekillerine bir anlaşmayı gözden geçirme ve karşı çıkma veya engellemeye çalışma şansı veriyor. Yönetim, önerilen F-16 satışı hakkında Kongre’yi resmi olarak bilgilendirmedi.
Bir kongre yardımcısı, “Hız tümseklerine çarpabilir” dedi. “Soru şu ki, bu hız tümsekleri onu parçalara ayıracak mı, yoksa onları aşabilecek mi?”
Önerilen anlaşma, ABD’nin binlerce Amerikan askerine ev sahipliği yapan bir NATO müttefiki ve bölgesel güç olan Türkiye ile ilişkisindeki karmaşık ulusal güvenlik sorunlarını gösteriyor. Ankara ve Washington arasındaki onlarca yıllık güvenlik ilişkisi, Erdoğan’ın Rusya ile daha yakın ilişkiler kurmasıyla son yıllarda gerginleşti. Türkiye, Suriye’deki ABD destekli YPG’yi terör örgütü olarak görmesi de Washington için bir sorun. Bu arada Sayın Erdoğan Kasım ayında Türkiye’nin Ukrayna ile Rusya arasında arabuluculuk yapmaya hazır olduğunu söylemişti. Dün de benzer bir açıklamayı tekrarladı.
Türk yetkililere göre, ABD satış konusunda Türk yetkililerle pazarlık yapıyor. Görüşmeye aşina olan bir kişiye göre, Erdoğan’ın başdanışmanı İbrahim Kalın, 10 Ocak’ta Beyaz Saray ulusal güvenlik danışmanı Jake Sullivan ile yaptığı görüşmede anlaşmayı sordu. Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü yorum yapmaktan kaçındı.
Bir Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, “ABD ve Türkiye’nin uzun süredir devam eden ve derin ikili savunma bağları var ve Türkiye’nin devam eden NATO birlikte çalışabilirliği bir öncelik olmaya devam ediyor” dedi. Türkiye dahil birçok NATO üyesi ülke F-16 kullanıyor.
Türk yetkililer, mevcut ve eski F-16 anlaşmasının onaylanması halinde NATO müttefikinin Rusya’ya doğru sürüklenmesini durduracağını söyledi. Geçen sonbaharda Erdoğan, S-400 anlaşmasının ötesinde, Rusya ile savaş uçakları ve jet motorları da dahil olmak üzere savunma işbirliğini artırmayı tartıştığını söyledi.
Erdoğan’ın dış politika baş danışmanı İlnur Çevik, “Türkiye oyunda önemli bir oyuncu ve Batı kanadında tutulmalı” dedi. S-400 alımı, onarıma direnen iki ülke arasında bir sürtüşme yarattı. Sayın Çevik, Erdoğan‘ın daha fazla satın almak istediğini söylese de, ülkenin henüz füze bataryalarını konuşlandırmadığını söyledi.
ABD’nin eski Türkiye büyükelçisi James Jeffrey, şu anda Washington merkezli bir düşünce kuruluşu olan Wilson Center’da görev yapmakta. James Jeffrey, “[F-16 satışı] parlak bir çıkış yolu” dedi. Sorun şu ki, özellikle ABD Kongresi’nde Türkiye’ye karşı o kadar olumsuz bir tavır var ki, korkarım ki ilişkiler buna tökezleyecek.”
Kongre yardımcılarına göre, anlaşma, Türkiye’nin Rus füze sistemini satın almasına karşı çıkan kilit senatörler arasında önemli bir şüpheyle karşı karşıya. Senato Dış İlişkiler Komitesi’nin liderleri Sens. Robert Menendez (D., N.J.) ve James Risch (C., Idaho), henüz anlaşmayla ilgili kamuoyunda pozisyon almadı.
Meclis’te, Yunan yanlısı Yunan Kafkas grubunun üyeleri de dahil olmak üzere her iki taraftan bir grup üye, Ankara’nın Rus silah alımlarını ve Türkiye’nin Yunanistan ile Akdeniz’de deniz sınırları konusundaki anlaşmazlığını gerekçe göstererek, geçen yıl Dışişleri Bakanı Antony Blinken’e yazdığı mektuplarda anlaşmaya itiraz etti.
Nicole Malliotakis (C., N.Y.), “Bizim endişemiz, onlara askeri teçhizat veriyorsak, Kıbrıs’a ve Yunan adalarına karşı bu saldırgan tavırlarını sürdürüp sürdürmeyecekleridir” dedi. “Fikri mülkiyetimizin Rusya ile paylaşılmasından endişe duyuyoruz. [Türkiye] birçok yönden bir hasım gibi davranıyor.”
Mevcut ve eski Türk yetkililer, F-16 anlaşmasını batırmanın, Erdoğan’ın Putin ile olan ilişkisine rağmen ABD ile geniş ölçüde uyumlu ve Rusya’ya karşı olan Türkiye’nin savunma teşkilatını cezalandıracağını söylüyor.
Bir savunma endüstrisi yayını olan Janes’in baş analisti Charles Forrester, “Bu uçaklara ihtiyaçları var” dedi. “Onlar için zorluk, S-400 durumunun gerçekten halka açık bir şekilde çözülmemiş olmasıdır.”
Türkiye, ABD jetlerini satın alamazsa, Su-35 avcı uçağı ve Su-57 gizli avcı uçağının yanı sıra Rusya’nın beşinci nesil, tek motorlu gizli avcı uçağı Checkmate’i sunan Moskova’da alışverişe gidebilir.
Bay Forrester, Türkiye’nin Suriye’ye girmesine yönelik İngiliz yaptırımlarının Ankara’nın Eurofighter Typhoon satın almasını engelleyeceğini ve Fransa’nın, kısmen Türkiye’nin rakibi Yunanistan’a geçen yıl uçak satmış olması nedeniyle Dassault Rafale avcı uçaklarının satışını onaylamasının olası olmadığını söyledi.
Üst düzey Türk yetkililer, Ankara’nın Rus kampına katılmayacağını söyledi ancak analistler, F-16 anlaşmasının olası çöküşünün Erdoğan’ı Moskova’ya yaklaştırabileceğini söylüyor.
Eski büyükelçi Bay Jeffrey, “Ruslara gidebilirler” dedi. “Ve sonra aşağı doğru bir suçlama ve kötü duygu sarmalına sahip olacaksın ve bu sadece yanlış yöne gitmeyi güçlendirecek. Bu yüzden F-16 çok önemli.”
