Rusya ve Ukrayna arasında 24 Şubat’ta başlayan savaşın ardından Ukrayna limanlarında bekleyen tonlarca tahıl mahsur kaldı. Güvenlik sorunlarından kaynaklı olarak ihracatı gerçekleştirilemeyen tonlarca tahıl tüm dünyada enerji fiyatlarındaki artış gibi küresel pazarlarda tahıl fiyatlarında da artışa sebep oldu. Türkiye’nin ve BM’nin girişimiyle açılan Tahıl Koridoru sayesinde Ukrayna limanlarında bekleyen tonlarca tahıl alıcılarına ulaşmaya başladı. Peki Tahıl Koridoru küresel piyasalara ne yönde etki etti?
Tahıl Koridoru Anlaşması
Küresel ihracatta tahıl üretiminin lideri konumunda olan Rusya ve Ukrayna’nın savaş sebebiyle gerçekleştiremedikleri tahıl ihracatları tüm dünyada gıda fiyatlarında yükselişe sebebiyet verdi. Küresel düzeyde buğday ihracatının yüzde 27’sini, ayçiçeği ihracatının yüzde 75’ini, arpa ihracatının yüze 19’unu ve kanola ihracatının da yüzde 15’ini tekelinde tutan bu iki ülke piyasa liderliklerini kaynaklarını verimli kullanarak tarımsal üretimlerini arttırmaya borçlular. Batı dünyasının savaş sebebiyle Rusya’ya uyguladığı ekonomik yaptırımlar ve Ukrayna limanlarındaki güvenlik zafiyetleri nedeniyle 2022 yılı içerisinde tahıl ihracatının gerçekleştirilememesi küresel düzeyde fiyatların yüzde 40’a yakın artmasına ve yeni gıda krizine neden oldu. Türkiye ve BM’nin girişimiyle Ukrayna limanlarında bekleyen tahıl yüklü siloların bağımsız bir denetim ile güvenli bir şekilde Karadeniz’den çıkarılması ve küresel piyasalarla buluşturulabilmesi amacıyla Temmuz 2022 içerisinde Tahıl Koridoru Anlaşması imzalanmıştı.
Etkileri Ne Oldu?
Küresel ısınmaya bağlı iklim değişikliği, Covid-19 pandemi koşulları ve artan bölgesel çatışmalar nedeniyle artışa geçen temel gıda fiyatları Rusya-Ukrayna Savaşının başlaması sonrasında en yüksek değeri gördü. Bu durum özellikle gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerdeki insanlar için büyük tehdit oluşturmakta. BM’nin yayımladığı “Gıda Krizi Küresel Raporu”na göre; 2021 yılında dünyada, 53 ülkede 193 milyon kişi temel gıda maddelerine ulaşmakta güçlük çekmekte. Savaşın şiddetinin artması bu oranın 2022’de daha da yükselmesine sebep olacağı düşünülmekteydi. Tahıl Koridorunun açılması ile birlikte başlayan tahıl sevkiyatları piyasaya da yansımış durumda. Eylül 2022’de, yükselen buğday fiyatlarını Ocak 2022 fiyat seviyesine gerilediği görülürken mısır fiyatlarındaki artış da temmuz ayı itibariyle önemli ölçüde gerileme göstermeye başladı. Küresel pazarlara etkisinin yanında Tahıl Koridorunun bir başka etkisi de bulunmakta: Yeni göç akımlarının önünün kesilmesi. Ukrayna’da tarımsal faaliyetlerle ilgilenen nüfusun ekonomik uğraşlarını bırakıp üretimi durdurmalarının ve göç etmelerinin de önüne geçmiş durumda. Aynı zamanda Dünya’nın birçok yerinde kıtlıktan kaynaklı gerçekleşebilecek göç hareketlerini de durdurmuş durumda.
Peki Endişeler Nedir?
Tahıl Koridoru Anlaşması her ne kadar küresel piyasalardaki fiyat artışlarını durdurmuşsa da başka bir sorunları da taşımaktadır. Bunlardan birincisi gerçekleştirilen tahıl transferinin sadece Ukrayna’dan yapılması. Batı dünyası tarafından ambargo ve yaptırımlara tabi tutulan Rusya için bu büyük bir sorun olarak karşılanmakta. Diğer bir sorun ise savaşın bir yan etkisi: Deniz mayınları. Savaşın başlangıcından bu yana Ukrayna tarafından düzensiz olarak döşenmiş mayınlar sivil deniz ticareti için bir tehlike oluşturmaktadır. Her ne kadar Tahıl Koridoru mayınlardan arındırılmış ve uluslararası denetime tabi bir güzergâh üzerinden gerçekleştirilse de sürüklenebilecek bir mayının yaşatacağı felaketin boyutları ortadadır. Daha da önemlisi bu felaketin sorumluluğunu kim üstlenecek ya da kimin bedeli kimin üzerine yıkılacak? İşte Endişe Budur.
