Maliye politikası nedir?
Geçtiğimiz hafta merkez bankasının ne olduğunu, nasıl işlediğini ve para politikalarını açıklamıştık. Bu hafta ise ekonomide bir başka önemli araç olan maliye politikasını inceleyeceğiz.
Maliye politikası, bir ülkenin vergilendirme ve harcamalarına ilişkin hükümet tarafından alınmış kararlardır. John Maynard Keynes, çoğunluktan farklı düşünme şekliyle hükümetin makroekonomik üretim seviyesini etkileyebilmesi gerektiğine inanır. Bu şekilde maliye politikası fikri ortaya atılmış olur.
Devletler ülke ekonomisini nasıl etkiler?
Peki bir devlet yönetimi ülkenin ekonomisini nasıl etkileyebilir? Hükümetler, iş verme, enflasyon ve harcama oranlarını iki ana değişkenle etkileyebilir. Birincisi, hükümetin para harcama seviyesiyle alakalıdır. İkincisi de vergi oranıdır, yani hükümetin kazandığı para.
Genişlemeci mali politika
Maliye politikası iki ayrı alt başlığa ayrılır. Genişlemeci mali politika, ülke ekonomisinin daraldığı durumlarda kullanılır. Vergilerde azaltma ve hükümet harcamalarında artırma yapılır. Bu da ekonomiyi ve üretim seviyesini harekete geçirir.
Daraltıcı mali politika
Daraltıcı mali politika, pazarlarda fazla talepten dolayı ortaya çıkan enflasyon baş gösterdiğinde kullanılır. Bu durumda hükümet, yeni tür vergileri yürürlüğe sokabilir veya olan vergi oranlarını artırabilir. Bu şekilde, harcanılabilir gelir azaltılır, üretim ve yatırım miktarı düşer.
Peki ideal oranlar nelerdir?
Maliye politikası, Büyük Buhrandan sonra gelişti ve “laissez-faire” yaklaşımını sona erdirdi. Laissez-faire yaklaşımı, hükümetin ekonomiye en az seviyede karışmasını temsil eder. Teoriye göre, maliye politikası ile sağlanması ideal olan gayrisafi yurtiçi hasıla büyümesi 2-3%, ideal doğal işsizlik oranı 4-5%, ve ideal enflasyon 1.5-2% olarak belirlenir.
Herkes aynı şekilde mi etkileniyor?
Fakat maliye politikası ne yazık ki herkesi aynı şekilde etkilemez. Kimileri daha iyi, kimileri daha kötü etkilenebilir. Örneğin, vergilerin azaltılması orta sınıfı iyi şekilde etkileyebilir. Ancak belirli vergi dilimleri için artışlar, yüksek gelir kazananları daha negatif yönde etkileyebilir.
Hangi politika daha etkili?
Peki maliye politikası mı daha etkili yoksa para politikası mı? Yıllardır tartışma konusu olan bu soruya bir cevap yok. Her iki politikanın da kendine ait avantaj ve dezavantajları var. Fakat etkili kullanıldıkları durumda halka ve kriz önlemelerine pozitif etkide bulunabilir.
